Sản xuất nấm ăn sạch theo công nghệ cao là một lĩnh vực đang phát triển mạnh tại Việt Nam trong bối cảnh người tiêu dùng ngày càng quan tâm đến thực phẩm an toàn, truy xuất được nguồn gốc và đảm bảo giá trị dinh dưỡng cao. Nấm ăn không chỉ là thực phẩm bổ dưỡng mà còn là nguồn dược liệu tự nhiên được ứng dụng rộng rãi trong chế biến thực phẩm chức năng và y học cổ truyền.
Dự án đầu tư vào quy trình sản xuất nấm ăn sạch công nghệ cao (CNC) mang ý nghĩa chiến lược trong việc hiện đại hóa ngành nông nghiệp, chuyển đổi từ mô hình sản xuất truyền thống sang hướng công nghiệp hóa – tự động hóa, đồng thời tạo ra sản phẩm có giá trị gia tăng, đáp ứng thị trường trong và ngoài nước.
Sản xuất nấm CNC là một quy trình khép kín, liên tục, được giám sát nghiêm ngặt ở từng công đoạn, từ khâu chuẩn bị nguyên liệu đến tiêu thụ sản phẩm.
Quy trình chung bao gồm các bước chính như sau:
Nguyên liệu để tạo giá thể trồng nấm bao gồm các thành phần giàu lignin, xenlulo và có tính giữ ẩm tốt, cụ thể:
Các nguyên liệu này được phối trộn với phụ gia để điều chỉnh độ pH, độ ẩm và hàm lượng dinh dưỡng. Phụ gia thường dùng gồm:
Tỷ lệ phối trộn sẽ thay đổi tùy loại nấm. Ví dụ, nấm bào ngư thường dùng 80% mùn cưa + 15% cám + 5% vôi; trong khi nấm linh chi có thể dùng 100% mùn cưa gỗ cứng.
Sau khi phối trộn, giá thể cần đạt độ ẩm từ 60 – 65%, được kiểm tra bằng phương pháp vắt tay.
Giá thể sau khi phối trộn được đóng vào túi nilon chuyên dụng (túi PP chịu nhiệt), khối lượng mỗi túi từ 1 – 2 kg tùy theo loại nấm và thiết kế giá kệ.
Túi giá thể được bịt nắp bằng nút bông và cổ nhựa, sau đó đưa vào nồi hấp thanh trùng bằng hơi nước bão hòa ở nhiệt độ từ 100°C đến 121°C trong thời gian 6 – 8 giờ.
Quá trình thanh trùng nhằm loại bỏ vi sinh vật có hại, bào tử nấm lạ và các vi khuẩn, tạo môi trường vô trùng trước khi cấy giống.
Giống nấm được sử dụng là giống thuần chủng, có năng suất và khả năng kháng bệnh cao, được cung cấp bởi các trung tâm nghiên cứu uy tín hoặc đơn vị được cấp phép nhân giống.
Công đoạn cấy giống phải được thực hiện trong phòng sạch, có trang bị tủ cấy vô trùng hoặc phòng cấy vi sinh, tránh nhiễm tạp khuẩn.
Mỗi túi giá thể được cấy 1 – 2 hạt giống, tuỳ theo khối lượng và loại nấm. Sau khi cấy, túi được đậy kín và ghi nhãn theo dõi lô sản xuất.
Túi sau khi cấy giống được chuyển sang khu vực ươm sợi, là các buồng kín hoặc nhà ươm có khả năng kiểm soát vi khí hậu.
Các điều kiện cần duy trì trong giai đoạn ươm sợi gồm:
Thời gian ươm sợi kéo dài từ 15 đến 40 ngày tùy theo giống nấm. Quá trình này rất quan trọng, vì nếu sợi không phát triển đồng đều sẽ ảnh hưởng đến năng suất và chất lượng nấm sau này.
Khi sợi nấm phát triển và phủ kín túi, sẽ tiến hành giai đoạn kích thích để hình thành quả thể (tai nấm). Mỗi loại nấm có yêu cầu kích thích riêng:
Ví dụ, nấm bào ngư kích thích bằng cách giảm nhiệt độ từ 26 xuống 20°C, tăng độ ẩm lên 90% và duy trì chiếu sáng khuếch tán 300 – 500 lux.
Sau khi quả thể hình thành, cần chăm sóc đều đặn, duy trì các chỉ tiêu:
Thời gian từ khi ra quả thể đến thu hoạch kéo dài 7 – 20 ngày. Nấm được thu hoạch bằng tay, dùng dao sắc cắt sát gốc để không làm tổn thương túi giá thể.
Sau đó, nấm được sơ chế (cắt gốc, phân loại), làm lạnh nhanh bằng phòng lạnh 0 – 5°C, rồi đưa vào dây chuyền đóng gói. Bao bì dùng loại hút chân không hoặc túi PP có lỗ thông khí.
Nấm tươi được bảo quản ở nhiệt độ 0 – 5°C, thời gian bảo quản từ 7 – 14 ngày tùy loại. Đối với nấm khô hoặc sấy lạnh, thời gian sử dụng có thể kéo dài đến 12 tháng.
Sản phẩm được vận chuyển bằng xe lạnh, có hệ thống giám sát nhiệt độ, phân phối qua các kênh:
Dự án có thể triển khai theo từng cấp độ:
Tổng mức đầu tư dao động từ 3 – 30 tỷ đồng tùy quy mô và mức độ tự động hóa. Chi phí chủ yếu bao gồm:
Sản xuất nấm ăn sạch công nghệ cao là một ngành có tiềm năng phát triển mạnh mẽ tại Việt Nam, phù hợp với xu thế tiêu dùng thực phẩm sạch và nông nghiệp bền vững. Việc áp dụng quy trình công nghệ khép kín, kiểm soát chặt chẽ các yếu tố đầu vào và điều kiện sản xuất giúp tạo ra sản phẩm đồng đều, chất lượng cao, đủ tiêu chuẩn xuất khẩu.
Dự án sản xuất nấm công nghệ cao không chỉ mang lại hiệu quả kinh tế mà còn góp phần phát triển vùng nguyên liệu, giải quyết việc làm và thúc đẩy chuỗi giá trị nông nghiệp thông minh.
QUY TRÌNH CÔNG NGHỆ VÀ MÔ HÌNH SẢN XUẤT NẤM ĂN SẠCH CNC
Sản xuất nấm ăn sạch theo công nghệ cao (CNC) là một quy trình chặt chẽ, khép kín, có sự kiểm soát nghiêm ngặt từ nguyên liệu đầu vào, xử lý giá thể, cấy giống, ươm sợi, tạo quả thể đến thu hoạch và đóng gói.
Quy trình chung được mô tả như sau:
|
Loại nấm |
Thời gian sinh trưởng (ngày) |
Ghi chú đặc thù |
|---|---|---|
|
Nấm kim châm |
~ 50 ngày |
Nhạy cảm với nhiệt độ, cần môi trường lạnh và chiếu sáng liên tục |
|
Nấm đùi gà |
~ 60 ngày |
Tăng trưởng nhanh, cho năng suất cao |
|
Nấm chân cơ |
~ 120 ngày |
Giai đoạn sợi và ra quả thể dài, yêu cầu phòng nuôi dưỡng tốt |
|
Nấm hải sản |
~ 120 ngày |
Cần giá thể phối trộn kỹ và nhiều vi lượng |
Tất cả các loại nấm đều cần môi trường kiểm soát chặt về:
Dự án sản xuất nấm ăn sạch công nghệ cao là hướng đi phù hợp với nhu cầu phát triển nông nghiệp hiện đại, thân thiện môi trường và có giá trị kinh tế cao. Với quy trình công nghệ khép kín, kiểm soát nghiêm ngặt và sự đầu tư bài bản, dự án không chỉ mang lại lợi nhuận mà còn góp phần thúc đẩy kinh tế nông nghiệp theo hướng bền vững.
ĐỀ XUẤT DỰ ÁN ĐẦU TƯ: SẢN XUẤT NẤM ĂN SẠCH CÔNG NGHỆ CAO
Sơ đồ quy trình công nghệ: Đối với sản phẩm chính của Dự án là nấm kim châm, nấm đùi gà, nấm chân cơ và các loại nấm khác, thời gian sinh trưởng tính từ ngày bắt đầu cấy phôi giống đến ngày thu hoạch nấm kim châm là khoảng 50 ngày, nấm đùi gà là 60 ngày, nấm hải sản là 120 ngày, nấm chân cơ là 120 ngày, và phải tuân thủ chặt chẽ từng khâu của các quy trình như sau:
1) Chuẩn bị nguyên liệu:
Các nguyên liệu đầu vào để làm giá thể tròng nấm: Là các nguyên liệu từ sản phẩm nông nghiệp để làm giá thể nuôi trồng nấm, sản phẩm nông nghiệp sẵn có tại địa phương hoặc nhập khẩu từ nước ngoài.
Đe đảm bảo hàm lượng dinh dưỡng cần thiết cho sự tăng trưởng của nấm, chất lượng giá thể nuôi nấm phải được kiểm soát chặt chẽ hàm lượng dinh dưỡng phù hợp cho từng loại nấm, kiểm tra kích thước hạt nguyên liệu thô, nhiệt độ, độ ẩm, ánh sáng, không khí hàm lượng hydrocacbon, đạm, protein, cellulose, các khoáng chất,.... Công ty phải kiểm tra nghiêm ngặt và hạn chế các hàm lượng kim loại có trong nguyên liệu đầu vào, không sử dụng phân bón, thuốc trừ sâu, thuốc kích thích tăng trưởng và các hóa chất độc hại khác, thông qua các chứng chỉ chất lượng của từng lô hàng, từng loại sản phẩm tại trung tâm kiểm tra chất lượng quốc gia và tại phòng thí nghiệm của Công ty, từ đó sẽ xác định chất dinh dưỡng phù hợp cho từng loại nấm nhằm tối ưu hoá việc nuôi trồng nấm, theo quy trình khép kín bằng hệ thống máy móc, thiết bị hiện đại và đồng bộ. Tính toán công thức tỷ lệ phối trộn các nguyên liệu tối ưu, giảm chi phí sản xuất, đảm bảo chất lượng cũng như năng suất nuôi trồng nấm.
Kho nguyên liệu đầu vào
* Sản xuất soạt, hũ nhựa đựng giá thể: Do Công ty sản xuất theo tiêu chuẩn của Nhật Bản, vừa thân thiện với môi trường, vừa có thể tái sử dụng với độ bền trong vòng 20 năm
* Nghiền trộn và đóng chai: Các nguyên liệu đầu vào được phối trộn, thanh trùng rồi cấy giống bằng máy móc hiện đại đảm bảo độ đồng đều và sự chính xác cao. Công ty nghiên cứu và cho ra một công thức phối trộn nguyên liệu đạt tiêu chuẩn chất lượng. Trong quá trình sản xuất, phối trộn nghiêm ngặt theo công thức tiêu chuẩn cơ sở, sử dụng máy nghiền trộn để nghiền và trộn đều các nguyên liệu tạo dinh dưỡng gốc, bảo đảm tính ổn định đồng nhất của việc nuôi cấy cơ sở. Sử dụng dây chuyền thiết bị đóng bình chuyên dụng để nạp nguyên liệu vào hũ, hiệu quả hơn so với sử dụng phương thức thủ công truyền thống.
2). Khử trùng - Diệt khuẩn: Sau khi được nạp vào hũ nhựa, nguyên liệu được xử lý bằng thiết bị tiệt trùng, diệt khuẩn bằng nhiệt độ cao, tia hồng ngoại để loại bỏ các vi sinh vật gây hại. Quá trình khử trùng này diễn ra trong 8 tiếng ở nhiệt độ 140°C và độ ẩm từ 70% - 90%.
3). Làm lạnh: Kết thúc quá trình Khử trùng - Diệt khuẩn, những hũ giá thể được tự động chuyển sang phòng làm lạnh nhanh ở nhiệt độ 20°C để cấy giống nấm.
4). Cấy phôi giống nấm: cấy giống là công đoạn quan trọng nhất quyết định sự thành công hay thất bại của việc nuôi nấm. Bởi vậy những công nhân ở đây cũng phải tuân thủ nghiêm ngặt quy định về khử trùng giống như trước khi vào phòng mổ ở bệnh viện. Từ bên ngoài vào phải khử trùng, mặc quần áo khử trùng, đầu đội mũ gọn gàng để đề phòng vi khuẩn lây lan vào trong phòng giống. Nếu đã có vi khuẩn nó sẽ lây lan rất nhanh và thâm nhập vào nấm và khi đó phải loại bỏ toàn bộ số lượng nấm trong nhà máy. Thông qua hệ thống làm sạch không khí, tạo môi trường cấy giống sạch, tránh ô nhiễm, tránh nhiễm bệnh, cấy giống thông qua máy cấy giống tự động, đồng thời nâng cao hiệu quả làm việc, tiết kiệm nhân lực.
5). Xới bề mặt: Khi những sợi nấm mọc trắng từ đáy lên thì đến công đoạn tiếp theo là xới bề mặt giá thể trong hũ để nấm mọc lên điều, từ việc mở nắp, xới đến đóng nắp đều được thực hiện theo dây chuyền tự động hóa nên đảm bảo sự đồng đều và năng suất cao.
6). Ươm giống & nuôi trồng: Nấm ở giai đoạn ươm rất mẫn cảm với môi trường, đến nỗi không chỉ yêu cầu nhiệt độ từ (5-10°C), độ ẩm khoảng 80% yêu cầu chất lượng hơi nước cung cấp cho máy tạo độ ẩm cũng cần sạch tuyệt đối.
Thời gian ươm tùy từng chủng loại giống khác nhau. Từ đây nấm được cách ly hoàn toàn với môi trường xung quanh, các công nhân muốn vào xử lý phải qua các bước khử trùng và mặc quần áo bảo hộ đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm tối ưu nhất.
Ở giai đoạn này nấm mọc đều trên bề mặt giá thể. Trong thời kỳ sinh trưởng và phát triển của thực thể nấm, hệ thống điều khiển tự động thông minh được sử dụng để điều tiết ánh sáng, nhiệt độ, độ ẩm, không khí v.v. nhằm khống chế độ to nhỏ của mũ nấm và tốc độ sinh trưởng giai đoạn sau của thực thể nấm.
7). Quẩn cổ - Nuôi trồng: Tiếp theo giai đoạn hỗ trợ cho nấm có kích thức chiều cao và sự phát triển đồng đều của từng hũ nấm, việc quấn cổ hũ nấm được tiến hành nhằm định hình cho cây nấm mọc dài, đều. Sử dụng hệ thống điều khiển tự động, điều chỉnh nhiệt độ, độ ẩm, ánh sáng, oxy và carbon cho từng giai đoạn phát triển nấm, sử dụng bộ lọc không khí đế đảm bảo môi trường sạch, tạo điều kiện môi trường tốt nhất cho sự phát triển của nấm, và cuối cùng đạt được mục đích đảm bảo chất lượng, nâng cao sản lượng.
8). Thu hoạch và đóng gói: Vận dụng kỹ thuật bảo quản tiên tiến, kết hợp biện pháp bảo quản tôi ưu, như nhiệt độ ổn định, hút chân không, bảo đảm vệ sinh an toàn thực phẩm, không nguy hại, thời gian bảo quản ít nhất là 30 ngày ở nhiệt độ bình thường.
- Thông số kỹ thuật: Dây chuyển sản xuất tiến tiến nhất hiện nay trên thế giới, hoàn toàn tự động háo từ khâu sản xuất bao bì, nuôi trồng đến khâu ra nấm và đóng gói.
- Tình trạng sử dụng của máy móc, thiết bị và dây chuyền công nghệ; Nhà xưởng và Dây chuyển thiết bị sản xuất hoàn toàn mới 100%, tự đồng hóa hoàn toàn.
- Giải trình khả năng đáp ứng các điều kiện về tiếp nhận, chuyến giao công nghệ thuộc Danh mục công nghệ hạn chê chuyên giao; Sau khi nhà máy đi vào hoạt động hêt công xuât trong giai đoạn ba (03) và ôn định thị trường, Công ty sẽ chuyên giao công nghệ cho các doanh nghiệp, tư nhân địa phương và thu mua lại sản phâm.
CÔNG TY CP TV ĐẦU TƯ VÀ THIẾT KẾ XÂY DỰNG MINH PHƯƠNG
ĐT: (08) 35146426 - (028) 22142126 – Fax: (028) 39118579 - Hotline: 0903 649 782
Địa chỉ trụ sở chính: 28B Mai Thị Lựu - Khu phố 7, Phường Tân Định. TP.HCM
Địa chỉ văn phòng đại diện: Chung cư B1- Số 2 Đường Trường Sa, Phường Gia Định. TP.HCM
Website: www.khoanngam.net; www.lapduan.com; www.minhphuongcorp.net;
Email: nguyenthanhmp156@gmail.com ; thanhnv93@yahoo.com.vn